‘Alles wat wij doen is gericht op de mienskip’

Aanleiding

Voordat de Bibliotheek Bolsward haar uiteindelijke bestemming kreeg in Cultuur Historisch Centrum De Tiid vond zij allereerst onderdak in een voormalige vestiging van de Rabobank. Wat was indertijd de aanleiding om op zoek te gaan naar een nieuw onderkomen voor de bieb? Rixt Heegsma, sinds 1 juni 2020 directeur-bestuurder Bibliotheek Mar en Fean: ‘Als bibliotheekorganisatie zijn wij actief in drie gemeentes. Een ervan is de fusiegemeente Súdwest-Fryslân. Na de herindeling kwam het voormalige stadhuis van Bolsward vrij en werd er in samenhang met een aantal organisaties gezocht naar een nieuwe functie voor dit prachtige oude pand. Op initiatief van de lokale overheid is het concept van het gemeenschapshuis De Tiid ontstaan en kreeg het thema Huis van Verhalen eveneens gestalte. Daar kwam bij dat de bibliotheek haar toenmalige huisvesting goed kon verkopen aan een projectontwikkelaar, die daarin appartementen wilde gaan bouwen. Omdat de tijdsplanning echter nadeliger uitpakte dan gedacht, weken we gedurende twee jaar uit naar een oud pand van de Rabobank.’

Concept/onderliggende visie

‘Aan de overgang naar De Tiid ging een lang proces vooraf,’ blikt Heegsma terug op de totstandkoming van de krachtenbundeling. ‘We stelden ons de vraag: wat willen we nou precies met elkaar zijn? Dat leidde tot het concept Huis van Verhalen, met als intentie om qua programmering echt met elkaar te gaan samenwerken. Zowel fysiek als digitaal.’
 

In het cultureel centrum is de erfgoedkant vertegenwoordigd door het gemeentearchief. Voorheen waren er in Bolsward verschillende musea, die nu zijn samengegaan in De Tiid. Om de musea ook inhoudelijk op één lijn te krijgen, vergde de nodige inspanning. De gemeente bracht een deel van haar dienstverlening onder in het voormalige stadhuis, en tevens kwam de bibliotheek erbij, die niet alleen werd gezien als publiekstrekker, maar ook als stabiele en betrouwbare partner. Op stapel staat nog een horecavoorziening.

‘In maart zijn wij, net als het gemeenteloket, verhuisd. Het museum gaat pas in september open. Ook de horecavoorziening laat nog op zich wachten. Dus feitelijk zitten we nog in het beginstadium van de beoogde samenwerking. Dat neemt niet weg dat we al allerlei plannen met elkaar ontwikkelen. Bijvoorbeeld rond het eeuwfeest van de Bibliotheek Bolsward, dat dit jaar op de rol staat.’

Het meerjarenbeleidsplan 2020-2022 van de Bibliotheek Mar en Fean is getiteld Nieuwe wegen: denken, durven en doen. Daarin staan vijf innovatiethema’s centraal: verandering & verbreding van de bibliotheek, jeugd & onderwijs, participatie & zelfredzaamheid, persoonlijke ontwikkeling, en positieve gezondheid. Citaat uit het stuk: ‘De bibliotheek neemt zoveel mogelijk drempels weg om “deel te nemen”, door zich te spiegelen aan haar doelgroep, gemeenschap en partners’. Heegsma ter toelichting: ‘We willen mensen vanuit hun eigen kracht een zo goed mogelijk leven laten leiden. De beweging die we hebben ingezet, is die naar de mienskip-bibliotheek, de gemeenschapsbibliotheek. Samen met de bevolking willen we tot een programmering komen die tegemoet komt aan haar wensen en die mede door henzelf wordt gerealiseerd. Zeg maar: de Friese vertaling van de community library. Op dit moment zijn we bijvoorbeeld op zoek naar een medewerker mienskip, om deze beweging te versterken. Een beweging die ook wordt ondersteund door het museum.’

In dit opzicht fungeert de Bibliotheek Bolsward als pilot voor de hele organisatie van Mar en Fean. ‘In Bolsward gaan we een aantal nieuwe dingen uitproberen om daarvan ook in Joure, Lemmer, Heerenveen en elders te profiteren.’

Locatie(keuze)

De Tiid staat in het hart van het 10.000 inwoners tellende Bolsward. De Elfstedenstad heeft niet alleen een lokale maar ook een regionale functie. Tot 2011 was het de hoofdplaats van de voormalige gemeente Bolsward (nu Súdwest-Fryslân).

Realisatie/jaar van opening

De opening van de nieuwe bibliotheek in Cultuur Historisch Centrum De Tiid vond plaats in maart van dit jaar.

Gebruik/beheer (ervaringen)

‘Vanwege de lockdown konden we bij de opening alleen een afhaalservice starten, want het is en blijft natuurlijk zuur dat we de mensen niet konden onthalen op alles wat we te bieden hebben. De ruimte die we nu tot onze beschikking hebben ziet er prachtig uit. Dat gaat zeker iets met mensen doen, zodra we weer helemaal open mogen gaan.’

Begroting/bouw- en inrichtingskosten

De bibliotheek huurt het pand van de gemeente. De inrichtingskosten waren circa 180.000 euro.

Grootte gebouw (in vierkante meters)

In De Tiid heeft de bibliotheek de beschikking over een eigen ruimte en een gezamenlijke ruimte. Voor de collectie heeft men 249 vierkante meter, het totaal bedraagt 700 vierkante meter, waarbij de kosten onderling worden verrekend.

Naam architect/interieurarchitect

Benice de Vries van OdV in Assen.

Tips/leermomenten (do’s and don’ts)

‘Als je met elkaar gaat samenwonen, heb je al snel de neiging om vooral te praten over het gebouw en de inrichting, terwijl de programmering en digitalisering minstens zo belangrijk zijn. Daarom hebben we deze drie onderwerpen bewust evenveel aandacht gegeven in de bouwfase. In mijn ogen legt dat een goede basis voor de samenwerking die we in De Tiid nastreven. We zijn niet alleen bewoners van hetzelfde pand, maar echt partners van elkaar. Zo maken we onder andere gebruik van een gezamenlijke kantoorruimte. Degenen die daar werken beschouwen elkaar echt als collega’s.’

Bijzonderheden/(lokale)kenmerken

‘Wij werken volgens het of/by/for-all-concept van Nina Simon. Deze Amerikaanse oud-museumdirecteur heeft veel succes geboekt met haar aanpak die erop neerkomt dat je de beste resultaten boekt door je programmering met, voor en door de lokale gemeenschap te doen. Alles wat wij doen is eveneens gericht op de mienskip, de community. Ik zeg niet dat we in de praktijk al zover zijn, maar het is wel onze stip op de horizon. In de Tiid willen we tot één gezamenlijk concept komen, zonder dat we één organisatie worden.’

Contactpersoon (voor meer informatie)

Rixt Heegsma, directeur-bestuurder Bibliotheek Mar en Fean: 
r.heegsma@bmf.nl