Van, voor en door de dorpsbewoners

Aanleiding

Biblionet Groningen timmert de laatste jaren flink aan de weg als het gaat om het neerzetten van nieuwe bibliotheken of  het up to date brengen van bestaande vestigingen. Her en der in de provincie geeft men op die manier een stevige impuls aan het bibliotheekwerk. Niet zelden betreft het een gecoördineerde aanpak met andere culturele, educatieve en maatschappelijke partners die besluiten samen verder te gaan in een multifunctioneel centrum (MFC). 

Zo ook in Slochteren, dat in de rest van Nederland vooral bekend is van de inmiddels gestopte gaswinning en de daaruit voortvloeiende aardbevingsproblematiek. Maar nu is er dus positief nieuws te melden uit het 2100 inwoners tellende dorp in de gemeente Midden-Groningen, want sinds 7 oktober van dit jaar is de lokale bevolking verrijkt met de komst van MFC De Houtstek. Janneke Klok, regiomanager bij Biblionet Groningen: ‘Zo bezien is het op dit moment spitsuur in deze gemeente, want naast Slochteren zijn ook Hoogezand en Siddeburen inmiddels in het bezit van een nieuwe bibliotheek. Waarbij het, wat ons betreft, niet om stenen gaat maar om de inhoud. Niettemin is een eigentijds jasje welkom als je serieus werk wilt maken van de maatschappelijk-educatieve bibliotheek. Zeg maar: een bibliotheek die jou in staat stelt om datgene te doen wat je wilt doen.’

Slochteren kende wel een bibliotheek maar moest het lange tijd stellen zonder dorpshuis. Klok: ‘De bibliotheek zat in een oud pand, waar ooit een bank was gehuisvest. Geen aantrekkelijk onderkomen, om het zwak uit te drukken. Net als bij meer dorpen in Noord-Groningen kwam ook in Slochteren een initiatief op gang dat hierop neerkomt: elk dorp een eigen dak in het kader van verhoging van de leefbaarheid en levendigheid in de lokale gemeenschap. Met behulp van geld uit verschillende potjes, waaronder schadevergoedingen vanwege aardbevingen, kwam de beweging op gang om in elk dorp een eigen dorpshuis te behouden, te vernieuwen of te bouwen. Zo ook in Slochteren. Daarbij werd als partner al snel aan de bibliotheek gedacht als plek die traffic genereert en die voor een prettig verblijfsklimaat weet te zorgen.’

Concept/onderliggende visie

‘Biblionet Groningen baseert zich in haar visie op het bibliotheek 3.0-concept* waarin ontmoeting een van de speerpunten is. Daarom wil de bibliotheek in Slochteren ook nadrukkelijk huiskamer van het dorp zijn. Een gezellige plek waar je nog steeds boeken kunt vinden, maar waar je ook terechtkunt voor een praatje met een dorpsgenoot, het drinken van een kop koffie, het bijwonen van een cursus of het deelnemen aan een culturele activiteit. En je kunt er niet alleen iets komen halen, je kunt er ook iets brengen, want de verhalen die mensen vertellen vormen een aanvulling op onze collectie. Een aangenaam verblijfsklimaat is daarvoor essentieel. De inmiddels welbekende derde-plekfilosofie.’
 

In MFC De Houtstek vinden twee spelers onderdak. ‘Als bibliotheek zijn we de enige vaste huurder, die ook een eigen ruimte in het gebouw heeft. Naast ons op de begane grond heb je een soort huiskamer in café-achtige setting, die we ook kunnen gebruiken voor activiteiten. Dat café wordt de komende jaren gerund door WerkPro, een organisatie die zich sterk maakt voor personen met een afstand tot de arbeidsmarkt. Op de eerste verdieping zijn er ruimtes om een cursus te geven of te volgen, een bijeenkomst te beleggen, et cetera. Die ruimtes gaan wij niet verhuren, dat is aan het bestuur van het dorpshuis als eigenaar van het pand.’

Locatie(keuze)

De Houtstek ligt centraal in het s-vormige dorp, op de plek waar vroeger houthandel Hubo was gevestigd. Slochteren beschikt over een haventje en de Fraeylemaborg is dichtbij. ‘Afgezien van de dorpsbewoners zelf hopen we dat ook toeristen en andere passanten in De Houtstek neerstrijken.’

Realisatie/jaar van opening

Sinds 8 oktober kan men terecht in De Houtstek. In de week erna kwamen alle scholen uit Slochteren langs. Een feestelijke opening op korte termijn zit in de planning, maar de exacte datum is nog niet bepaald. Dat heeft ermee te maken dat de inrichting van het plein nog niet voltooid is. ‘Je moet geen slingers en ballonnen ophangen als genodigden nog over steenhopen en zandbulten naar binnen moeten klimmen.’

Gebruik/beheer (ervaringen)

Nuchter als ze zijn kijken de Groningers even de kat uit de boom. Klok: ‘Er zijn nog niet veel reserveringen binnen voor een van de beschikbare ruimtes om te vergaderen of te studeren, en dat verbaast mij niet, want de inwoners van Slochteren willen eerst wel eens met eigen zien wat we te bieden hebben, alvorens ze gaan boeken. Met uitzondering van de bridgeclub die zich al heeft gemeld. Ook de yogaclub toonde reeds interesse en zo zijn er straks vast meer.’
 

Over de ervaringen in het nieuwe onderkomen kan Janneke nog niets zeggen, maar wat zijn haar verwachtingen? ‘We hopen dat mensen vaker dan voorheen bij ons binnenlopen, dat men ook bij ons afspreekt om samen iets te doen aan een gedeelde hobby. Of dat men besluit in De Houtstek over een thema te discussiëren. En vooral: dat zoiets van onderop komt. Een aantal medewerkers van Biblionet Groningen heeft deelgenomen aan de training of/by/for-all.** Dit gaan we in december een nieuwe impuls geven, opdat we met en door de inwoners tot de gewenste programmering komen.’

Begroting/bouw- en inrichtingskosten

De inrichtingskosten van de bibliotheek bedroegen circa 35.000 euro.

Grootte gebouw (in vierkante meters)

De bibliotheek beschikt in De Houstek over ongeveer honderd vierkante meter.

Naam architect/interieurarchitect

‘Onze facilitaire manager heeft de inrichting verzorgd op basis van het door OdV ontwikkelde concept. De losse inrichting staat op wielen, zodat we alle kasten snel opzij kunnen rijden als er pakweg honderd mensen op een activiteit afkomen.’

Tips/leermomenten (do’s and don’ts)

‘Voor het draagvlak van je organisatie is het essentieel dat je samen met het dorp initiatieven ontplooit en niet in je eentje bedenkt. Doe het samen met de mensen. Bedenk het niet voor ze. Dat geldt zowel voor het hele bouwproces als voor je programmering. In alle Groningse bibliotheken, en dus ook in Slochteren, hebben we veel vrijwilligers in de front-office. Zij zijn niet alleen gastvrouw of gastheer maar essentieel voor de basisprocessen. Bovendien leidt het tot grote betrokkenheid bij je organisatie. En betrokkenheid geeft draagvlak.’

Bijzonderheden/(lokale)kenmerken

‘In een klein dorp als Slochteren hebben we een toekomstbestendige bibliotheek weten te realiseren, waarmee we in ieder geval de komende vijf jaren goed vooruit kunnen.’

Contactpersoon (voor meer informatie)

Janneke Klok, regiomanager bij Biblionet Groningen: 
j.klok@biblionetgroningen.nl

* Bibliotheek 3.0
De fysieke bibliotheek was primair ingericht rondom de leenfunctie. Omstreeks 2010, toen de uitleningen steeds meer terugliepen, introduceerde Biblionet Groningen het zogenoemde retailconcept. Hiermee kreeg de traditionele uitleenbibliotheek een impuls en sloot deze meer aan bij de moderne consument. Inmiddels vervult de bibliotheek een bredere maatschappelijke functie en kijken we verder dan alleen de leenfunctie. Het uitlenen blijft voorlopig bestaan, maar is een te beperkte kijk op de bibliotheek van nu.

Vanuit de vijf wettelijke kernfuncties en de visie van Biblionet Groningen is men in de provincie Groningen bezig om de vestigingen om te vormen naar een hernieuwd concept: Bibliotheek 3.0. Het basisconcept voor Bibliotheek 3.0 is ontwikkeld door OdV en is toepasbaar voor alle bibliotheken in Nederland. Globaal komt het neer op zes nieuwe werelden, die terug te vinden zijn in de fysieke bibliotheek. Per bibliotheek kan de omvang van deze clusters verschillen. Het gaat om: Lezen & Genieten, Kunst & Cultuur, Taal & Leren, De Fabriek (innovatie/eLAB), De Speelplaats (0-8 jaar) en Verhalen & Zo (8+). De centrale plek in een Bibliotheek 3.0 is de stamtafel, het hart van ontmoeting en verbinding. (Bron: www.innovatiebieb.nl.)

** Nina Simon had als directeur van het Santa Cruz Museum of Art & History veel succes met een nieuwe vorm van programmeren die valt samen te vatten onder de noemer van door en voor de gemeenschap. Ze is ervan overtuigd dat culturele instellingen hun toekomst borgen als ze zich deze aanpak – of/by/for-all – eigen maken. Een nadere uitwerking van haar filosofie beschreef ze in de bestsellers The Participatory Museum (2010) en The Art of Relevance (2016).